تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش‌های اجرایی مالیات بر ارزش افزوده در ایران

گستردگی و مصرفی بودن پایه مالیاتی، پایین بودن هزینه شناسایی و وصول و انتقال بار مالیاتی به مصرف­کننده نهایی در اقتصاد از ویژگی­های مالیات بر ارزش افزوده است که اجرای کامل آن باعث افزایش کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده می­شود. قانون مالیات بر ارزش افزوده با تمام مزیت­هایی که می­تواند در زمینه شفاف­سازی فعالیت­های اقتصادی، گسترش پایه مالیاتی و تشویق سرمایه­گذاری و تولید داشته باشد، با چالش­هایی در حوزه اجرایی مواجه بوده است. بر این اساس، در این تحقیق به تحلیل عملکرد، کارایی وصول و چالش­های اجرایی قانون مالیات بر ارزش افزوده در دوره اجرای آزمایشی در ایران پرداخته می­شود. عملکرد درآمدی مالیات بر ارزش افزوده بیانگر این است که از اجرای آن تا پایان سال 1395، کل ارقام مالیات بر ارزش افزوده و عوارض برابر 167 هزار میلیارد تومان بوده است. پایه بالقوه مالیات بر ارزش افزوده نیز با استفاده از روش مکنزی (1991) و جدول داده- ستانده، 404 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین، نتایج بیانگر این است که نرخ استاندارد، معافیت­ها، آستانه مالیاتی، شیوه اجرا و قوانین مالیاتی بر عملکرد و کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده اثرگذار بوده است. در نهایت، کارایی وصول مالیات بر ارزش افزوده به روش مصرف، با لحاظ کردن معافیت­ها و تعدیلات لازم در قانون مالیات بر ارزش افزوده 55 درصد محاسبه شده­است.